Naturalne suplementy wzbogacające prawidłową dietę

Naturalne suplementy wzbogacające prawidłową dietę

dr hab. n. farm. Ewa Kędzierska

dr n. farm. Ewa Gibuła-Tarłowska

Katedra i Zakład Farmakologii z Farmakodynamiką

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Produkty naturalne stanowią nieoceniony dodatek w dbaniu o prawidłową higienę życia codziennego. Dla wzmocnienia efektów stosowanej diety i ćwiczeń fizycznych warto wprowadzić suplementy, które pomogą nam utrzymać siły witalne, wzmocnić wydolność i odporność organizmu, a co za tym idzie – nasze zdrowie. Na rynku znajdziemy wiele środków tego typu, warto jednak wybrać te, które bazują na naturalnych składnikach, nieobciążających zbytnio naszego organizmu. Warto szczególnie zwrócić uwagę na morwę białą i berberynę.

Morwa biała (Morus alba L.) to roślina, której historia sięga starożytnych Chin, gdzie stosowana była do leczenia dolegliwości, takich jak przeziębienie, gorączka czy nawet zmęczenie – w celu regeneracji sił. Obecnie coraz częściej wykorzystywana jest jako jeden z najskuteczniejszych suplementów wspomagających kontrolę glikemii i odchudzanie. Poza tym działa detoksykacyjnie, antyoksydacyjnie, przeciwdrobnoustrojowo i przeciwnowotworowo. Dlatego też warto poznać dobroczynne działanie tej niepozornej rośliny…

Roślina naturalnie występuje przede wszystkim w południowej Azji, głównie w rejonie Indii, Chin i Japonii, jednakże jej uprawy można spotkać także na innych kontynentach; jest niewielkim (sięgającym do 10-15 m) drzewem liściastym, o charakterystycznych owocach przypominających jeżyny. Owoce te mają niepozorny delikatny kolor i smak, uwydatniające się podczas suszenia. Zarówno świeże – koloru perłowego, jak i suszone – w odcieniach beżu – stanowią atrakcyjny dodatek do deserów, wartościową przekąskę - odżywkę, a także, obok liści i korzeni, surowiec leczniczy. W swoim składzie zawierają węglowodany, białka, błonnik, tłuszcze nienasycone, witaminy (kwas askorbinowy, czyli wit. C, grupa B), mikro- i makroelementy (żelazo, miedź, cynk, mangan, potas i wapń), a także antyoksydanty i aminokwasy egzogenne (metioninę, treoninę, argininę, leucynę).

Równie wartościowe są liście morwy białej, w składzie których znajdziemy białka, błonnik pokarmowy i związki polifenolowe, w tym flawonoidy, które są doskonałymi antyoksydantami: zmniejszają utlenianie frakcji LDL cholesterolu i zapobiegają odkładaniu się jego złogów a także redukują ryzyko uszkodzeń naczyń krwionośnych. Występują w nich także witaminy (kwas askorbinowy, beta-karoteny, kwas foliowy), makro- i mikroelementy (wapń, magnez, żelazo), związki o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym i przeciwwirusowym. W kontroli glikemii i utrzymaniu prawidłowej masy ciała najważniejsze znaczenie mają alkaloid: 1,5-dideoksy-1,5-imino-D-sorbitol (DNJ) oraz flawonoid: kwercetyna. W wyniku ich działania obniża się poziom glukozy we krwi, i zwiększa wrażliwość tkanki mięśniowej i komórek wątroby na insulinę, co w konsekwencji ułatwia też odchudzanie.  

Tabela 1. Najważniejsze składniki liści Morus alba wpływające na gospodarkę węglowodanową.

Ciekawostki:

Uprawa morwy rozpowszechniła się w związku ze wzrostem popularności jedwabiu naturalnego, bowiem . jej liście stanowią podstawowe pożywienie dla gąsienic motyli jedwabnika morwowego (Bombyx mori L.), wytwarzających jedwabne nici.

Berberyna podobnie jak morwa, od lat stosowana w medycynie chińskiej, ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe, wzmacniające układ odpornościowy i nerwowy. Najbardziej znanym działaniem tego alkaloidu jest jednak wpływ na gospodarkę węglowodanową analogicznie do DNJ. W badaniach eksperymentalnych, związek ten zmniejszał hiperglikemię, stan zapalny i parametry stresu oksydacyjnego, zwiększał natomiast wrażliwość na insulinę, co może mieć znaczenie w leczeniu cukrzycy i zespołu metabolicznego. Berberyna aktywuje enzym
AMP-kinazę (AMPK), będącą energetycznym sensorem komórki, wskutek czego dochodzi do pobudzenia wchłaniania glukozy, poprawy wrażliwości na insulinę oraz zmniejszenia produkcji glukozy w wątrobie. Ze względu na fakt, iż berberyna jest związkiem o dużym potencjale leczniczym, może mieć również zastosowanie w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, sercowo-naczyniowych czy neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Berberynę pozyskuje się m.in. z korzeni berberysa zwyczajnego (Berberis vulgaris) i indyjskiego (Berberis aristata), mahonii pospolitej (Mahonia aquifolium) czy gorzknika kanadyjskiego (Hydrastis canadensis). Uwzględniając ich liczne korzystne działania zarówno morwa biała jak i berberyna mogą być pomocne w leczeniu cukrzycy i utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Niestety, większość badań, w których zaobserwowano korzyści płynące z ich stosowania, przeprowadzono na modelu zwierzęcym, dlatego w celu potwierdzenia oceny skuteczności i bezpieczeństwa stosowania należy przeprowadzić większą liczbę badań z udziałem ludzi.

Oba suplementy uznaje się za względnie bezpieczne, co potwierdzają liczne badania, nie powinny być jednak stosowane w czasie ciąży i laktacji, gdyż mogą powodować skurcze macicy, a także działać teratogennie na płód.

Literatura:

1. Ćwiek P. Prozdrowotne właściwości morwy białej, Journal of NutriLife, 2017, 09, ISSN:2300-8938, url:http://www.NutriLife.pl/index.php?art=286 [dostęp: 2021.07.07].
2. Gnalicka A, Jabłecka A. Miejsce wyciągu z morwy białej we współczesnej farmakoterapii cukrzycy typu 2 – praca poglądowa. Farmacja współczesna 2013; 6, 196–201.
3. Grześkowiak J, Łochyńska M. Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba) i ich działanie lecznicze. Postępy Fitoterapii 2017; 18(1), 31-35.
4. Jeszka M, Kobus-Cisowska J, Flaczyk E. Liście morwy jako źródło naturalnych substancji biologicznie aktywnych. Post Fitoter 2009;(3), 175-179.
5. Przeor M, Flaczyk E. Morwa biała - nieocenione znaczenie zdrowotne. Przemysł Spożywczy 2016; 70, 33-35.
6. Kania-Dobrowolska M, Baraniak J. Wybrane rośliny zielarskie stosowane w terapii wspomagającej leczenie otyłości. Postępy Fitoterapii 2019; 20(3), 216-223.
7. Wojciechowska I. Berberys pospolity-roślina ozdobna i lecznicza. Kosmos, 2017, 66(3), 487–490.
8. Kopcewicz J, Lewak S, Gabryś H. Fiziologia roślin, 2002, PWN, Warszawa.