Najważniejsze surowce naturalne w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty ( BPH)

Najważniejsze surowce naturalne w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty ( BPH)

dr hab. n. farm. Ewa Kędzierska

dr n. farm. Ewa Gibuła-Tarłowska 

Katedra i Zakład Farmakologii z Farmakodynamiką Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Prostata, gruczoł krokowy, stercz, to nieparzysty narząd gruczołowo-mięśniowy, będący składową męskiego układu płciowego. Jego wzrost odbywa się pod kontrolą androgenów, a do rozrostu (przerostu) dochodzi najczęściej w okresie starzenia się, w związku z zaburzeniami wydzielania układu hormonalnego. Łagodny rozrost stercza (benign prostatic hyperplasia, BPH) jest częstym schorzeniem dorosłych mężczyzn: powodując zwężenie światła cewki moczowej prowadzi do pojawienia się uciążliwych dolegliwości w dolnej części dróg moczowych i często bywa powodem zaburzeń w oddawaniu moczu, stanowiąc poważny problem medyczny i społeczny. Wśród objawów BPH wymienić można zwiększoną częstość oddawania moczu, uczucie parcia na pęcherz, trudność rozpoczęcia mikcji, nocturię, zmniejszenie natężenia strumienia moczu oraz trudności w całkowitym opróżnieniu pęcherza. Alternatywę dla stosowanych w terapii BPH leków syntetycznych stanowią preparaty oparte na surowcach pochodzenia roślinnego, zyskujące coraz większe znaczenie zarówno w zapobieganiu jak i leczeniu wspomagającym. Dużą skutecznością i popularnością cieszą się preparaty ze śliwy afrykańskiej (Pygeum africanum), dyni (Cucurbita pepo), pokrzywy (Urtica dioica), kukurydzy (Zea mays), oraz palmy sabałowej (Serenoa repens) i licznych gatunków z rodzaju wierzbownica (Epilobium sp.), w tym wierzbownicy drobnokwiatowej (Epilobium parviflorum). Tym dwóm ostatnim surowcom przyjrzymy się nieco dokładniej.

Wierzbownica

Wierzbownicy przypisuje się m.in. działanie antyproliferacyjne, przeciwandrogenowe, przeciwestrogenowe, przeciwzapalne, rozkurczające mięśnie gładkie pęcherza i cewki moczowej oraz antyoksydacyjne, przeciwbólowe, przeciwobrzękowe i przeciwbakteryjne, mające znaczenie w łagodzeniu dolegliwości związanych z BPH. Najważniejszy mechanizm działania wiąże się z hamowaniem aktywności 5-α-reduktazy – enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie testosteronu do jego aktywnej postaci – dihydrotestosteronu (DHT) oraz procesów zapalnych, m.in. poprzez obniżenie stężenia prostaglandyn. Dostępne produkty zawierające wierzbownicę można znaleźć w sklepach zielarskich i aptekach jako suszone ziele (herba) do sporządzania naparów lub gotowe tabletki z wyciągiem z jej ziela, będące suplementami diety.

Palma sabałowa

Owoce palmy sabałowej (palmy karłowatej, boczni piłkowanej) to przede wszystkim źródło cennych roślinnych steroli (fitosteroli). Związki te, bliźniaczo podobne do cholesterolu, ograniczają jego wchłanianie z pokarmu w przewodzie pokarmowym, a także ponowne wchłanianie (głównie pod postacią kwasów żółciowych), zmniejszają jego wytwarzanie w wątrobie i nasilają wydalanie. Ponadto, prawdopodobnie zmniejszają aktywność 5-α-reduktazy i ograniczają wytwarzanie aktywnej metabolicznie formy testosteronu. Działają przeciwzapalnie i zmniejszają obrzęk tkanek, dlatego mają potencjalne znaczenie w profilaktyce raka prostaty. Palma sabałowa pobudza również układ odpornościowy, co dodatkowo ułatwia leczenie rozrostu prostaty i zakażeń dróg moczowych.

Preparaty zawierające wyciągi z wierzbownicy i owoców palmy sabałowej są nadal intensywnie badane, w celu potwierdzenia ich skuteczności i bezpieczeństwa oraz określenia dokładnego mechanizmu działania i identyfikacji związków aktywnych odpowiedzialnych za obserwowane efekty.

Literatura:

1. Jambor J. Fitoterapia chorób układu moczowego. Przeg Urol. 2012; 1, 23–29.
2. Kowalczyk B, Gałuszka A. Palma Sabalowa. Panacea. 2012; 38, 20–22.
3. Kujawski R, Bogacz A, Derebecka-Hołysz N, Cichocka J, Kujawski J, Mikołajczak P, Bobkiewicz-Kozłowska T, Grześkowiak E, Mrozikiewicz P. Rośliny lecznicze z rodzaju Epilobium – działanie biologiczne i farmakologiczne. Herba polonica, 2010; 56, 66-82.
4. Nawrot J. urowce roślinne stosowane w łagodnym przeroście gruczołu krokowego. Herba polonica, 2009; 55, 214-223.
5. Sierżantowicz R, Dreger M, Łagoda K, Jurkowska G. Ocena wiedzy pacjentów na temat łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Nursing Topics 2009; 17, 223–227.
6. Starownik R, Bar K, Urban M. Łagodny rozrost stercza – częsty problem mężczyzn po 50 roku życia. Medycyna Rodzinna 2003; 1, 38-43.
7. Szopiński T, Dobruch J, Chłosta PL, Borówka A. Leczenie farmakologiczne łagodnego rozrostu stercza (BPH). Postępy Nauk Medycznych 2012; 4, 362-370.