Dietoterapia grejpfrutowa w odchudzaniu
Powrót
Tekst: dr n. farm. Ewa Gibuła-Tarłowska
dr hab. n. farm. Ewa Kędzierska
Doskonale wiemy, iż owoce cytrusowe są bardzo zdrowe i zawierają mnóstwo witamin, mikro- i makroelementów oraz innych wartościowych składników. Często poleca się ich spożywanie szczególnie w okresie jesienno-zimowym, kiedy brakuje świeżych owoców krajowych, a nasz organizm narażony jest na liczne infekcje. Najbardziej rozpowszechnione w Polsce cytrusy to pomarańcze, mandarynki oraz cytryny i to właśnie one najczęściej goszczą na naszych stołach. Ale wśród dostępnych nam cytrusów są również inne owoce, równie zdrowe i wartościowe, a jednak spożywane znacznie rzadziej. Jednym z nich jest grejpfrut, którego charakterystyczny smak znajduje coraz więcej entuzjastów, a bogate prozdrowotne właściwości wykorzystywane są w wielu dziedzinach medycyny i kosmetologii. W Europie i Ameryce jest on popularny i uważany za smaczny, natomiast w Azji uznawany jest za niejadalny!
Grejpfrut
Grejpfrut (Citrus paradisi) jest owocem cytrusowym o charakterystycznym, słodko-kwaśnym smaku z nutą goryczki. Jest on wiecznie zieloną rośliną z rodziny Rutowatych, która powstała prawdopodobnie w wyniku skrzyżowania pomarańczy olbrzymiej (Citrus maxima) z pomarańczą chińską (Citrus sinensis). Jego nazwa pochodzi od słów grape, co oznacza grono i fruit, w tłumaczeniu owoc. Owocem jest duża kulista jagoda o średnicy do 15 cm oraz wadze 200-500 g, a jego barwa może być czerwona, zielona lub żółta.
Najzdrowszą i najpopularniejszą spośród grejpfrutów jest odmiana czerwona, gdyż zawiera najwięcej witaminy C, likopenu i innych karotenoidów. Dodatkowo wyróżnia się słodko-kwaśnym smakiem z wyraźną nutą goryczy, za którą odpowiedzialna jest naringina. Mniejszą popularnością cieszą się odmiany żółta i zielona. Są one łagodniejsze w smaku, ale jednocześnie zawierają mniej wartości odżywczych. Żółte grejpfruty są kwaśne, pozbawione goryczy, a odmiana zielona charakteryzuje się dużą słodyczą i dodatkowo zawiera o 25% więcej antyoksydantów niż odmiana czerwona. Jednakże z całą pewnością grejpfrut zasługuje na swoją łacińską nazwę Citrus paradisi czyli „rajski cytrus”. Niskokaloryczny, orzeźwiający jest prawdziwą witaminową bombą, wzmacniającą odporność organizmu. Dostarcza dużo witaminy C, prowitaminy A czyli β-karotenu, a także witamin z grupy B oraz wielu innych składników.
Zastosowanie grejpfruta
Układ krążenia
Dzięki obecności składników aktywnych (potas, likopen, przeciwutleniacze), grejpfruty wzmacniają ściany naczyń krwionośnych oraz zapobiegają ich zwężaniu, a także odblokowują te, które zostały zwężone przez złogi cholesterolu, stąd mogą być pomocne w zapobieganiu nadciśnieniu oraz miażdżycy. Flawonoidy z cytrusów, w tym naringina, utrudniają utlenianie lipoprotein o małej gęstości (LDL). Badania wykazały, że najskuteczniejsze są grejpfruty czerwone. Dodatkowo warto wiedzieć, że osoby, które mają podwyższony poziom cholesterolu, powinny jeść grejpfruty wraz z białymi błonkami owocu, gdyż obfitują one we wspomagający błonnik. W 100 g grejpfruta jest go 1.9 g.
Wirusy i bakterie
Grejpfruty mają silne właściwości przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Dodatkowo są jednym z najbogatszych źródeł witaminy C, która łącząc się z rutyną zwalcza chorobotwórcze drobnoustroje i wzmacnia odporność. Naringenina zawarta w tych owocach wspomaga również leczenie zakażenia wirusem typu C (HCV). Blokuje ona uwalnianie się wirusów z zakażonych hepatocytów, co jest niezbędne do zakażania kolejnych komórek i utrzymywania się przewlekłej infekcji.
Sok z grejpfruta
na wzmocnienie odporności Z 0.5 kg marchwi w sokowirówce robimy sok, dolewamy do niego wyciśnięty świeżo sok z grejpfruta. Codziennie wypijamy pół litra. Jeśli dokucza nam zapalenie gardła, możemy płukać gardło szklanką wody z rozpuszczonymi 5-10 kroplami mikstury.
Działanie odchudzające, oczyszczające i przeciwcukrzycowe
Grejpfruty są niezwykle niskokalorycznymi owocami (w 100 g mają tylko 50 kcal), a także mają niski indeks glikemiczny (IG=20), dlatego są doskonałym produktem dla osób chcących utrzymać zgrabną sylwetkę oraz tych, które zmagają się z problemami insulinowymi. Codzienne spożywanie grejpfrutów nie tylko reguluje poziom glukozy, ale i zwiększa wrażliwość komórek na insulinę. Szczególną rolę odgrywa naringenina, która bierze udział w utrzymaniu optymalnego poziomu adiponektyny – hormonu, który pośrednio oddziałuje na wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę (obniża glikemię bez wzrostu stężenia insuliny).
Ponadto grejpfruty przyspieszają przemianę materii, ułatwiają spalanie tłuszczów i oczyszczają organizm. Bezkonkurencyjna pod tym względem jest biała wewnętrzna osłonka, czyli albedo, która zawiera narynginę o lekkim działaniu przeczyszczającym; nie warto zatem usuwać z niej owoców. Dodatkowo flawonoidy działają moczopędnie oraz oczyszczają organizm z toksyn, dzięki czemu korzystnie wpływają na regenerację wątroby. Według twórców diety grejpfrutowej intensywny spadek wagi następuje dzięki zawartym w owocach enzymom, które pomagają w spalaniu tłuszczu w organizmie. Również błonnik pokarmowy zawarty w owocu przyspiesza metabolizm i zapewnia długie uczucie sytości, pomagając w utrzymaniu szczupłej sylwetki.
Spożywając sok grejpfrutowy warto pamiętać o różnicy w działaniu między sokiem klarowanym i tym z zawartością miąższu. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z napojem o mniejszych wartościach odżywczych, który pozbawiony jest m.in. błonnika pokarmowego, w drugim – sięgamy po produkt pełnowartościowy.
Bezsenność i obniżony nastrój
Olejek eteryczny zawarty w grejpfrucie ma działanie łagodzące stres, bóle migrenowe, przygnębienie, stany lękowe oraz bezsenność; może być pomocny w zespole napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Aby uzyskać optymalny efekt, warto dodawać go do kominków zapachowych, kąpieli, inhalacji. Dodatkowym atutem grejpfruta jest zawartość tryptofanu, który nie jest wytwarzany przez organizm, a bierze udział w wytwarzaniu poprawiającej nastrój serotoniny i korzystnej w zaburzeniach snu melatoniny.
Działanie antynowotworowe
Przetwarzanie gorzkich pestek, skórek i błonek grejpfrutów pozwala na uzyskanie kolejnego cennego produktu z grejpfrutów – ekstraktu. Jest on szczególnie bogaty w naringinę – flawonoid, któremu przypisuje się działanie przeciwgrzybicze, antybakteryjne, a przede wszystkim przeciwnowotworowe. Dotychczasowe badania udowodniły, że może on uchronić przed nowotworami żołądka, jelit, prostaty, pęcherza moczowego oraz szyjki macicy. Dlatego jeśli nie chcemy rezygnować z silnych prozdrowotnych właściwości gorzkich błonek, można uzupełniać swoją dietę o ekstrakt z grejpfrutów.
Wpływ na cerę
Ze względu na dużą zawartość witaminy C i kwasów owocowych grejpfrut przeciwgrzyznalazł szerokie zastosowanie w kosmetyce. Preparaty zawierające wyciąg z grejpfruta polecane są przede wszystkim do skóry tłustej i trądzikowej, gdyż regulują nadmiar sebum oraz zamykają pory. Działanie antybakteryjne grejpfruta pozwala na szybsze wyleczenie zmian i zapobiegnie powstawaniu blizn. Dodatkowo kosmetyki z grejpfrutem mogą okazać się bardzo pomocne dla osób z przebarwieniami, rozszerzonymi naczynkami, a dzięki dodatkowemu działaniu spalającemu tkankę tłuszczową – także w walce z cellulitem.
Mieszańce grejpfrutów
Chcąc poznać całą rodzinę cytrusów, warto spróbować słodkich grejpfrutów zielonych (sweetie) i tangerynek, będących połączeniem mandarynki i grejpfruta; owoce te znane są także jako tangelo lub mineola, są soczyste, słodko-kwaśne i bardzo orzeźwiające.
Dieta grejpfrutowa
Zwana także dietą Hollywood, stała się popularna w latach 30. XX w. Stosowana konsekwentnie przez 2 tygodnie pozwala na szybką utratę masy ciała – nawet do 10 kg. Polega ona na spożywaniu 3 głównych posiłków i 1-2 przekąsek, które łącznie dostarczają około 800-1000 kcal dziennie. Cytrusy nie stanowią podstawy codziennego menu, ale są jego stałym dodatkiem. Istnieją 2 warianty diety grejpfrutowej. Najczęściej zakłada ona zjedzenie 1/2 grejpfruta albo wypicie 1/2 szklanki soku grejpfrutowego (bez dodatku cukru!) w trakcie lub po każdym posiłku. W innej wersji zaleca się spożywanie 2-3 owoców dziennie (lub 2-3 szklanek soku) jako przekąski. Diety tej absolutnie nie można stosować dłużej niż 2 tygodnie, ponieważ nie jest zbilansowana – nie dostarcza organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych, ale można powtórzyć ją po kilkutygodniowej przerwie.
Należy pamiętać, że dieta grejpfrutowa odpowiednia jest wyłącznie dla osób zdrowych! Ze względu na jej ubogi skład i niską wartość energetyczną nie jest zalecana osobom, które pracują fizycznie lub mają szczególne potrzeby żywieniowe (dzieci, kobiety w ciąży, matki karmiące itp.). Dodatkowo nie jest wskazana w przypadku regularnego zażywania wielu grup leków, ponieważ może niekorzystnie wpływać na ich działanie, nasilając lub inicjując pojawienie się niebezpiecznych działań niepożądanych! Sok grejpfrutowy zawiera flawonoidy (kemferol, narynginę, naryngeninę, kwercetynę) oraz furanokumaryny (6,7-dihydroksybergamotyna), metabolizowane przez izoenzymy cytochromu P450: CYP 3A4 oraz CYP 1A2, CYP 2E1, CYP 3A3, CYP CA5. Związki te, hamując wymienione izoenzymy, powodują osłabienie metabolizmu wielu leków, przez co dochodzi do wzrostu ich stężenia we krwi, zwiększenia biodostępności oraz nasilenia ryzyka wystąpienia poważnych, a nawet zagrażających życiu, działań niepożądanych:
Ponieważ wielu grup leków nie przebadano dotychczas pod kątem interakcji z sokiem grejpfrutowym, nie należy go spożywać w przypadku leczenia farmakologicznego. Aby zmniejszyć ryzyko zaburzeń metabolizmu leków, zaleca się powstrzymanie się od spożywania grejpfrutów oraz ich soku na minimum 72 godziny przed przyjęciem leku, z którym możliwa jest interakcja.
Literatura:
1. FARAH, Adriana, et al. Chlorogenic acids from green coffee extract are highly bioavailable in humans. The Journal of nutrition, 2008, 138.12: 2309-2315.
2. WATANABE, Takuya, et al. The blood pressure-lowering effect and safety of chlorogenic acid from green coffee bean extract in essential hyp
1. Alam MA, Subhan N, Rahman MM, Uddin SJ, Effect of Citrus Flavonoids, Naringin and Naringenin, on Metabolic Syndrome and Their Mechanisms of Action. Adv Nutr 2014;5:404-417.
2. Ciborowska H, Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. PZWL, Warszawa 2007.
3. Dąbrowska M, Szydlarska D, Bar-Andziak E. Adiponektyna a insulinooporność i miażdżyca. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat 2011;7(3):186-191.
4. Hoffmann M, Waszkiewicz-Robak B. Antioxidant activity of grapefruit extract from Citrus paradisi seeds and pulp. Herba Polonica 2007;53,3.
5. Jarosz M (red.). Praktyczny podręcznik dietetyki. Wyd. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.
6. Jarosz M, Dzieniszewski J. Uważaj co jesz, gdy zażywasz leki – interakcje między żywnością, suplementami diety a lekami. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
7. Makowska-Wąs J, Janeczko Z. Biodostępność polifenoli roślinnych. Postępy Fitoterapii 3/2004, s. 126-137.
8. Naringenin, DrugBank [World Wide Web], dostęp .1.02.2021 z: http://www.drugbank. ca/drugs/DB03467.
9. Pobłocka-Olech L, Marcinkowska K, Krauze-Baranowska M. Naryngenina i jej pochodne – flawanony o wielokierunkowej aktywności farmakologicznej. Postępy Fitoterapii 2006;1:16-22.
10. Skrypnik D, Skrypnik K, Suliburska J, Bogdański P, Pupek-Musialik D. Interakcje leków z żywnością w chorobach metabolicznych. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013;4,(4):192–198.
11. Swora-Cwynar E, Marcinkowska E, Olejniczak M. Interakcje najczęściej stosowanych leków z żywnością. Piel. Zdr. Publ. 2015;5(4):427-439.
12. Zieleń-Zynek I, Kowalska J, Będkowska-Szczepańska A, Ziółkowski G, Gąsior M, Hudzik B, Zubelewicz-Szkodzińska B. Interakcje wybranych leków kardiologicznych ze składnikami diety. Folia Cardiologica 2019;14 (1):46–51. DOI: 10.5603/FC.2019.0009.
