Naturalnie na depresję – DZIURAWIEC

dr n. farm. Ewa Gibuła-Tarłowska

dr hab. n. farm. Ewa Kędzierska

Katedra i Zakład Farmakologii z Farmakodynamiką

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Z roku na rok coraz poważniejszym problemem zdrowotnym i społecznym staje się depresja. Obecnie szacuje się, że w Polsce zmaga się z nią nawet 1,5 mln osób, a wg WHO do roku 2030 depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie. Współcześnie w leczeniu depresji stosuje się psychoterapię oraz środki farmakologiczne, jednak w części przypadków warto również wspomagać je naturalnymi surowcami. Do ziół, które mogą być szczególnie pomocne w terapii tego schorzenia należy dziurawiec (Hypericum perforatum). Jest on piękną rośliną wieloletnią, którą możemy często spotkać na łąkach, polanach, brzegach lasów oraz w widnych zaroślach. W lecie podczas spacerów zwracamy uwagę szczególnie na jego piękne, złote kwiaty oraz mnogość pszczół, które korzystają z dużych ilości wytwarzanego przez nie pyłku. Poza sezonem kwitnienia naszą uwagę mogą zwracać przede wszystkim charakterystyczne drobne punkty w liściach, które oglądane pod światło wydają się dziurkami, a w rzeczywistości są zbiorniczkami cennego olejku eterycznego.

Od dziesięcioleci dziurawiec słynie ze swoich właściwości przeciwdepresyjnych oraz łagodzących stany lękowe. Obecnie wiemy, iż przeciwdepresyjny charakter wyciągu z dziurawca związany jest z synergistycznym działaniem wielu składników, a nie jak początkowo przypuszczano jedynie z obecnością hyperycyny i pseudohyperycyny. Dużą rolę w działaniu dziurawca mają również glikozydy kwercetyny oraz pochodne floroglucyny. Efekt przeciwdepresyjny przetworów z ziela dziurawca wynika z hamowania aktywności enzymów odpowiedzialnych za rozkład oraz wychwyt zwrotny takich neuroprzekaźników jak: serotonina, dopamina czy noradrenalina. Liczne publikacje naukowe wskazują, iż właściwości przeciwdepresyjne dziurawca są porównywalne do działania leków stosowanych powszechnie w leczeniu depresji o lekkim i umiarkowanym nasileniu, a jego skuteczność została potwierdzona w około 27 badaniach klinicznych. Badania te wskazują również na zdecydowanie większe, w porównaniu z syntetycznymi lekami, bezpieczeństwo stosowania dziurawca. Należy jednak pamiętać, że dziurawiec może być pomocny jedynie w leczeniu łagodnej i umiarkowanej depresji. Może on być też pomocny w łagodzeniu lęku i stresu, w stanach obniżonego nastroju oraz w nerwicach, które często towarzyszą stanom depresyjnym. Preparaty z dziurawca można także polecić pacjentom stosującym jedynie naturalne metody leczenia lub tym, u których występują przeciwwskazania do stosowania standardowych leków przeciwdepresyjnych.

Niestety w przypadku ciężkiej postaci tej choroby nie przyniesie żadnych korzyści, a dodatkowo może wpływać na działanie stosowanych leków. Najważniejszym przykładem takiej niebezpiecznej interakcji jest łączenie dziurawca z lekami z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) często prowadzące do wystąpienia groźnego dla zdrowia zespołu serotoninowego (nadpobudliwość ruchowa, niepokój, nadciśnienie, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a w skrajnych przypadkach nawet śpiączka). Nie są to jedyne interakcje tego zioła z lekami ponieważ wpływa ono na aktywność cytochromu P-450 oraz glikoproteiny P, które biorą udział w metabolizmie i transporcie leków. W trakcie kuracji przetworami z ziela dziurawca warto pamiętać o jego silnym działaniu fotouczulającym, wówczas wystrzeganie się promieniowania światła słonecznego pozwoli na uniknięcie reakcji alergicznej i oparzeń.

Ważne jest też, aby podczas leczenia zaburzeń nastroju wybierać alkoholowe wyciągi ze świeżego ziela, soki bądź nalewki, ponieważ większość substancji czynnych nie rozpuszcza się w wodzie. Efekty działania tych przetworów najczęściej obserwujemy po około dwóch tygodniach od rozpoczęcia terapii.

1. Dobros N. Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym, Postępy Fitoterapii 2017; 18(3).
2. Turek S. Ziele dziurawca zwyczajnego – składniki czynne i potencjalne zastosowania lecznicze, Postępy Fitoterapii 3-4/2005.
3. Rapaport MH, Nierenberg AA, Howland R, Dording C, Schettler PJ, Mischoulon D. The treatment of minor depression with St. John's Wort or citalopram: Failure to show benefit over placebo. Journal of Psychiatric Research 2011;45:931-941.
4. Barnes J, Anderson LA, Phillipson JD. St John's wort (Hypericum perforatum): a review of its chemistry, pharmacology and clinical properties. J Pharm Pharmacol. 2001;53(5):583-600.
5. Butterweck V. Mechanism of action of St John's wort in depression : what is known? CNS Drugs. 2003;17(8):539-562.
6. Bilia AR, Gallori S, Vincieri FF. St. John's wort and depression: efficacy, safety and tolerability-an update. Life Sci. 2002;70(26):3077-3096.