Jemioła na szczęście i zdrowie!

dr n. farm. Ewa Gibuła-Tarłowska

dr hab. n. farm. Ewa Kędzierska

Katedra i Zakład Farmakologii z Farmakodynamiką, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Piesze wędrówki sprzyjają obserwacji otaczającej nas przyrody i poznawaniu pomijanych dotąd roślin.

Ich przykładem jest występująca powszechnie w całej Europie i południowo-zachodniej Azji jemioła pospolita (Viscum album), która nadal pozostaje jedną z najbardziej tajemniczych roślin.

Roślina ta posiada niepozorne, trudne do zauważenia kwiaty oraz bardzo charakterystyczne „owoce”, znane z uwagi na białą barwę i wyjątkową kleistość. Jest to roślina bardzo trwała i długowieczna, ponieważ może rosnąć nawet 50 lat tworząc piękne rozgałęzione kuliste skupiska, mające nawet około metrową średnicę. Te piękne kule obserwujemy jednak z mieszanymi uczuciami, ponieważ jemioła jest półpasożytem i korzysta z wody i soli mineralnych pobieranych z konarów drzewa, na którym bytuje. Zwykle jednak nie jest dla nich dużym obciążeniem, ponieważ jej zimozielone gałązki wytwarzają organiczne substancje pokarmowe, a owoce stanowią pożywienie dla ptaków. Surowiec stosowany w ziołolecznictwie stanowią młode pędy i liście jemioły (Herba Visci) zbierane od grudnia do marca.

Co ciekawe, substancje czynne ziela jemioły oraz ich ilość zależą od drzewa, na którym pasożytuje. Do najcenniejszych składników jemioły należą: wiskotoksyny, lektyny (wiskuminy), polisacharydy (arabinogalaktany i galaktouroniany), kwasy fenolowe (kwas kawowy, ferulowy, betulinowy), aminokwasy, flawonoidy i fitosterole.

Ten niezwykle bogaty zestaw substancji czynnych sprawia, że jemioła posiada różnorodne właściwości i zastosowania. Odgrywała ważną rolę już w tradycyjnej medycynie ludowej setki lat temu, kiedy to wierzono w jej magiczne moce chroniące przed złymi urokami oraz w moc przywracania i zwiększania płodności. Obecnie słynie przede wszystkim jako lek, który obniża ciśnieni krwi. Pozwala na zmniejszenie uciążliwych zawrotów głowy, które spowodowane są postępującą miażdżycą. Może być pomocna w łagodzeniu schorzeń wieku starczego, takich jak demencja, szumy uszne i osłabienie słuchu, a także przy menopauzie oraz objawach niewydolności żylnej (poprawia krążenie przy tzw. uczuciu ciężkich nóg).

Ostatnio coraz częściej zwraca się uwagę na dodatkowe, niemniej ważne, działanie cytotoksyczne jemioły. Odpowiadają za nie głównie zawarte w zielu lektyny i wiskotoksyny. To właśnie te związki wyizolowane i podane w postaci iniekcji powodują działanie immunomodulujące, wpływając na dojrzewanie i różnicowanie limfocytów T (niskie dawki) lub cytotoksyczne i przeciwnowotworowe (wysokie dawki). Szczególnie wysokie dawki tych preparatów hamują podziały komórek nowotworowych, nasilają uwalnianie cytokin i aktywność limfocytów NK. Ponadto łagodzą one skutki uboczne radioterapii i chemioterapii oraz mogą być stosowane pomocniczo w leczeniu chorób wirusowych.

Pomimo licznych korzystnych działań tego surowca warto pamiętać, że jemioła zawiera substancje silnie działające, które mogą łatwo ulec przedawkowaniu dlatego powinny być stosowane z duża ostrożnością. Dodatkowo stosowanie jemioły nie jest zalecane u dzieci i młodzieży, a także u kobiet w ciąży i karmiących piersią.

1. Bonamin LV, de Carvalho AC, Waisse S. Viscum album (L.) in experimental animal tumors: A meta-analysis. Exp Ther Med. 2017;13(6):2723-2740.
2. Kienle GS, Grugel R, Kiene H. Safety of higher dosages of Viscum album L. in animals and humans--systematic review of immune changes and safety parameters. BMC Complement Altern Med. 2011;11:72.
3. Oei SL, Thronicke A, Kröz M, Matthes H, Schad F. Use and Safety of Viscum album L Applications in Cancer Patients With Preexisting Autoimmune Diseases: Findings From the Network Oncology Study. Integr Cancer Ther. 2019;18.
4. Posadzki P, Watson LK, Ernst E. Adverse effects of herbal medicines: an overview of systematic reviews. Clin Med (Lond) 2013;13(1):7-12.
5. Strzelecka H, Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
6. Van Wyk BE, Wink M. Rośliny lecznicze świata. MedPharm Wydawnictwo Wrocław 2008, wyd.1.