Ajurwedyjski żeń-szeń, czyli ashwagandha

dr hab. n. farm. Ewa Gibuła - Tarłowska

dr hab. n. farm. Ewa Kędzierska

Katedra i Zakład Farmakologii z Farmakodynamiką

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Pierwsze zapiski o prozdrowotnej wartości ashwagandhy pochodzą ze starożytnych Indii; według nich, regularne spożywanie wyciągów z jej korzeni miało działać jak eliksir młodości, stąd nazywana jest także rośliną wiecznej młodości. Efekt ten jest związany z jej specyficznymi właściwościami, jest bowiem zaliczana do tzw. roślin adaptogennych, które obniżają zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu wywołane stresem, pozytywnie wpływają na układ nerwowy i immunologiczny, a także zmniejszają uczucie zmęczenia.

W celach leczniczych wykorzystuje się głównie korzeń witanii ospałej, zawdzięczający swoje szczególne właściwości wysokiej zawartości witanolidów, glikowitanolidów i witanozydów. Obecnie surowiec ten jest znany głównie jako adaptogen uspokajający. Z tego powodu chętnie wykorzystuje się go jako uzupełnienie farmakoterapii stanów lękowych, depresji, zmęczenia czy bezsenności, zwłaszcza gdy ich podłoże związane jest występowaniem przewlekłego stresu. Korzeń Ashwagandy jest również popularny w okresach wzmożonego wysiłku – zarówno umysłowego jak i fizycznego. Ze względu na korzystny wpływ na zdolność uczenia się i koncentracji, wykorzystywany jest np. w trakcie egzaminów lub intensywnej pracy umysłowej. Z kolei popularność wśród osób ciężko trenujących fizycznie zawdzięcza temu, że dodaje sił i energii do ćwiczeń, pomaga zwiększyć masę i siłę mięśniową oraz ogólną wydolność organizmu. Uznawany jest także za jeden z naturalnych stymulatorów wytwarzania testosteronu, dzięki czemu chętnie stosują ją panowie.

Jednakże zakres działania tej rośliny jest znacznie szerszy: zaobserwowano, iż zmniejsza ona objawy okołomenopauzalne, poprawia libido oraz ruchliwość i żywotność plemników u mężczyzn, pomaga w zespołach bólowych pleców i szyi oraz w zapaleniu stawów. Ponadto, sproszkowany korzeń rośliny stanowi bogate źródło żelaza i intensywnie stymuluje komórki układu odpornościowego. Część badań dowiodło także, że zawarta w witanii witaferyna jest silnym antyoksydantem, dzięki czemu opóźnia procesy starzenia, a także wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, antyseptyczne, a nawet przeciwnowotworowe.

Witania ospała może być również pomocna w walce z powszechnymi obecnie chorobami cywilizacyjnymi m.in. miażdżycą (obniża poziom cholesterolu LDL i podwyższa poziom HDL we krwi), cukrzycą (obniża poziom glukozy zarówno u osób zdrowych jak i diabetyków) czy chorobami wątroby (działa hepatoprotekcyjnie). Ponadto, coraz częściej znajduje zastosowanie we wspomaganiu leczenia neuropatii związanych z cukrzycą, a nawet choroby Alzheimera. Należy jednak podkreślić, że badania kliniczne mające na celu potwierdzenie tych doniesień wciąż trwają. Dotychczas jednoznacznie potwierdzono, że jej stosowanie pomaga zredukować poziom stresu, co wykorzystano m.in. przy produkcji suplementów diety, zawierających dodatkowo magnez i inne składniki o działaniu uspokajającym.

Ashwagandha uznawana jest za roślinę bezpieczną dla organizmu. Jednak w niektórych przypadkach warto zachować szczególną ostrożność albo zrezygnować z jej przyjmowania. Jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży (wysokie ryzyko poronienia) oraz dzieci poniżej 18 lat. W przypadku osób ze schorzeniami tarczycy i wrzodami żołądka, przyjmujących leki nasenne, antydepresanty, leki przeciwpadaczkowe, przeciwnadciśnieniowe oraz przeciwcukrzycowe, przed zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem. Dodatkowo, ze względu na działanie drażniące na śluzówkę żołądka, ekstrakt z ashwagandhy powinien być stosowany zawsze po posiłku.

Przy wyborze odpowiedniego preparatu z ashwagandhą należy kierować się jego standaryzacją na zawartość witanolidów, która powinna przekraczać 2,5%. Jeśli na opakowaniu nie ma informacji na temat ilości tych związków w preparacie, można uznać, że jest on wątpliwej jakości. Podobnie należy wybierać preparaty zawierające jak najmniejszą ilość składników dodatkowych. Tak jak w przypadku innych preparatów, kluczem do uzyskania wymiernych korzyści ze stosowania ashwagandhy jest regularność. Aby odczuć pełny efekt działania cennych substancji aktywnych zawartych w tej roślinie należy stosować jej przetwory przez okres około 6-8 tygodni. Po tym czasie, specjaliści zalecają przerwę w stosowaniu ashwagandhy.

Tradycyjnie w Ajurwedzie, na trudności ze snem, zaleca się picie przed pójściem spać szklanki tzw. Księżycowego Mleka.

Przepis na Księżycowe Mleko (na trudności ze snem)

Szklanka mleka

Łyżeczka miodu

Pół łyżeczki sproszkowanego korzenia ashwagandhy

Pół łyżeczki mielonej kurkumy

Pół łyżeczki cynamonu

Szczypta pieprzu

Podgrzej mleko i dodaj cynamon, ashwagandhę, kurkumę i pieprz. Po przestudzeniu dodaj miód i dokładnie wymieszaj.

Bibliografia

Alam N, Hossain M, Mottalib Md A, Sulaiman SA, Gan SH, Khalil Md I. Methanolic extracts of Withania somnifera leaves, fruits and roots possess antioxidant properties and antibacterial activities. BMC Complement Altern Med. 2012.

Chandrasekhar K, Kapoor J, Anishetty S. A Prospective, Randomized Double-Blind, Placebo-Controlled Study of Safety and Efficacy of a High-Concentration Full-Spectrum Extract of Ashwagandha Root in Reducing Stress and Anxiety in Adults, Indian J Psychol Med. 2012; 34, (3): 255-262.

Dąbrowska-Bernstein B, Moskalik M, Wydro D. Adaptogens correcting body's response to stress and the disruption of homeostasis - helpful in the prevention of lifestyle diseases. [data dostępu: 07.07.2022] dostęp w Internecie: https://www.researchgate.net/

Kuboyama T, Tohda Ch, Komatsu K. Neuritic Regeneration and Synaptic Reconstruction Induced by Withanolide A. Br J Pharmacol 2005; 144 (7): 961-971.

Kumar A, Kalonia H. Protective Effect of Withania Somnifera Dunal on the Behavioral and Biochemical Alterations in Sleep-Disturbed Mice (Grid Over Water Suspended Method). Indian J Exp Biol 2007; 45 (6): 524-528.

Połumackanycz M, Forencewicz A, Wesołowski M, Viapiana A. Ashwagandha (Withania somnifera L.) – roślina o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych, „Farmacja Polska” 2020; 76 (8): 442-447.

Schrott E. Ajurweda na co dzień. Naturalne metody osiągnięcia doskonałego zdrowia. Warszawa 2000.

Shenoy S, Chaskar U, Sandhu JS, Paadhi MM. Effects of Eight-Week Supplementation of Ashwagandha on Cardiorespiratory Endurance in Elite Indian Cyclists,J Ayurveda Integr Med 2012; 3 (4): 209-214.

Ambiye VR, Langade D, Dongre S, Aptikar P, Kulkarni M, Dongre A. Clinical Evaluation of the Spermatogenic Activity of the Root Extract of Ashwagandha (Withania somnifera) in Oligospermic Males: A Pilot Study", Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, vol. 2013, Article ID 571420, 6 pages, 2013. https://doi.org/10.1155/2013/571420

Wankhede S, Langade D, Joshi K, Sinha RS, Bhattacharyya S. Examining the Effect of Withania Somnifera Supplementation on Muscle Strength and Recovery: A Randomized Controlled Trial, J Int Soc Sports Nutr 2015; 25; 12: 43.