Naturalne sposoby na „wysoki cukier”

dr hab. n. farm. Ewa Gibuła-Tarłowska

dr hab. n. farm. Ewa Kędzierska

Katedra i Zakład Farmakologii z Farmakodynamiką,

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Najprostszym i naturalnym sposobem na oddalenie problemu zaburzeń gospodarki cukrowej jest wprowadzenie do swojej diety dużej ilości świeżych warzyw oraz produktów zbożowych, takich jak pełnoziarniste pieczywo, płatki zbożowe, grube kasze czy otręby. Produkty te dzięki wysokiej zawartości błonnika pokarmowego regulują poziom glikemii oraz dostarczają wielu niezbędnych minerałów oraz witamin m.in. z grupy B (B1, B2 i B6), które wspierają proces przemiany glukozy w energię. Ponadto niezależnie od pory roku warto pamiętać, iż niezbędnym składnikiem dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu jest woda, a optymalny poziom nawodnienia znacznie poprawia funkcję nerek i wątroby, a co za tym idzie nasila wypłukiwanie cukru z organizmu.

Coraz popularniejsze na szczęście, regularne uprawianie aktywności fizycznej także pomaga normalizować poziom cukru we krwi, wpływa pozytywnie na procesy metaboliczne i usprawnia metabolizm, nie tylko w okresach aktywności, ale również w czasie między treningami. Warto pamiętać, że jakikolwiek wysiłek fizyczny jest lepszy niż żaden, a dla uzyskania pożądanego efektu wcale nie trzeba morderczych ćwiczeń. Wystarczy codzienna porcja ruchu taka jak dynamiczny spacer czy lub piesza wyprawa po zakupy (zamiast korzystania z samochodu).

W celu wspomagania naszej walki o zdrowie możemy również uzupełnić swoją dietę o dobroczynne zioła, które w naturalny sposób pomogą uporać się z problemem. Wśród nich znajdują się m.in.:

• Morwa biała (Morus alba)
• Imbir (Zingiber officinale)
• Cynamon (Cynamonowiec - Cinnamomum Scheffer)
• Kozieradka (Trigonella foenum-graecum)
• Berberys (Berberis vulgaris)
• Zielona herbata (Herbata chińska - Camellia sinensis)

Jedną z roślin doskonale znanych osobom dbającym o prawidłowy poziom glukozy we krwi jest morwa biała. Związki czynne zawarte w morwie są naturalnymi inhibitorami alfa-glukozydazy, dzięki czemu spowalniają trawienie węglowodanów w jelicie cienkim, a w efekcie obniżają ich poziom we krwi. To właśnie dzięki tej właściwości ekstrakt z morwy białej jest zalecany w zapobieganiu lub leczeniu nieprawidłowości związanych z kontrolą poziomu cukru. Coraz częściej wskazuje się, iż szczególne korzyści z jej stosowania mogą odnieść osoby obciążone ryzykiem wystąpienia cukrzycy oraz te, u których cukrzyca typu 2 została już zdiagnozowana. Ze względu na szczególnie dużą zawartość związków czynnych w liściach morwy najprostszym i najefektywniejszym sposobem na jej zastosowanie jest picie naparów z liści lub stosowanie tabletek z ekstraktem z nich.

Kolejnym sprzymierzeńcem w walce z wysokim poziomem cukru może stać się imbir, po który szczególnie chętnie sięgamy w okresie jesienno-zimowym. Jest on znany głównie ze względu na działanie rozgrzewające i bakteriobójcze, a także uodparniające. Jednakże naukowcy coraz częściej zwracają uwagę, że spożywanie imbiru może nieść za sobą także wiele innych korzyści, m.in. pomaga unormować poziom cukru we krwi. Wykazano, iż składnikami odgrywającymi kluczową rolę w tym działaniu są gingerole, które zwiększają ilość białka GLUT4 na powierzchni komórek mięśniowych, umożliwiając transport glukozy do ich wnętrza i pomagają regulować poziomu cukru nawet u osób z cukrzycą typu 2. Imbir możemy stosować zarówno jako świeże kłącze dodawane do potraw lub herbaty, jak i w postaci proszku lub w formie kapsułek zawierających ekstrakt z tej rośliny.

Inną popularną przyprawą kojarzącą się z jesiennymi wieczorami i świątecznymi wypiekami, a także stosowaną w medycynie tradycyjnej i nowoczesnej jest cynamon. Obecnie nie tylko tradycja, ale również badania naukowe potwierdziły, iż cynamon pomaga obniżyć poziom cukru we krwi zwiększając wrażliwość organizmu na insulinę. Dodatkowo cynamon chroni przed cukrzycą typu 2 m.in. poprzez zmniejszenie wchłaniania glukozy w jelicie cienkim oraz zwiększenie ekspresji genów receptora dla insuliny. Składnik ten najlepiej stosować w umiarkowanych ilościach jako dodatek do różnych posiłków w ciągu dnia, ponieważ jego nadmiar może prowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych i reakcji alergicznych, które w większości przypadków ustępują samoistnie.

Rośliną doskonale znaną miłośnikom kuchni azjatyckiej i posiadająca cenne dla zdrowia właściwości jest kozieradka. Lista jej korzystnych działań jest długa i znana od dawna, jednak szczególnie pomocna może być w zapobieganiu cukrzycy i obniżaniu poziomu glukozy we krwi, zarówno u osób zdrowych jak i diabetyków. Efekt ten jest przede wszystkim obserwowany po spożyciu nasion kozieradki, a odpowiada za nie wysoka zawartość związków takich jak trygonelina i kumaryna, a także błonnika, który spowalnia wchłanianie węglowodanów. Sproszkowane nasiona kozieradki można dodawać do codziennych posiłków, a w tradycyjnej medycynie indyjskiej popularnym napojem jest mleko z dodatkiem łyżki zmielonych nasion.

Jesienne spacery sprzyjają obserwacji pięknych kolorowych krzewów o żółtych kwiatach i podłużnych, czerwonych owocach czyli berberysu zwyczajnego. Jednak nie każdy z nas wie, że dzięki wysokiej zawartości substancji aktywnej o nazwie berberyna wpływa on korzystnie na funkcjonowanie układu pokarmowego, wspiera pracę wątroby oraz pomaga kontrolować poziom cukru we krwi. Kompleksowe działanie berberyny powoduje, że wyróżnia się ona wśród naturalnych produktów, które działają prozdrowotnie. Podnosi ona wrażliwość komórek na działanie insuliny, usprawnia procesy przemiany materii, ogranicza produkcję cukru w wątrobie oraz sprawia, że szybciej zachodzą procesy energetyczne w których wykorzystywany jest cukier. Naukowcy zwrócili uwagę, że berberyna pomaga utrzymać prawidłowy poziom cukru nie tylko osobom zdrowym, ale także diabetykom oraz zmniejsza insulinooporność. Obecnie nie musimy sami zbierać surowca – w sklepach ze zdrową żywnością możemy zakupić sproszkowany korzeń i korę berberysa zwyczajnego, a w aptece kapsułki lub tabletki zawierające berberynę. Jednakże długotrwałe stosowanie jej w wysokich dawkach może prowadzić do poważnych powikłań jak np. uszkodzenie wątroby.

O prozdrowotnych właściwościach zielonej herbaty nie trzeba nikogo przekonywać, a jedną z nich jest pomoc w regulacji poziomu cukru we krwi. Picie naparów z zielonej herbaty pomaga zmniejszyć insulinooporność, dlatego napój zalecany jest również osobom z cukrzycą. Warto więc popijać tę herbatę jak najczęściej. Należy jednak pamiętać, żeby liści herbaty nie zalewać tuż po zagotowaniu wody, ale wodą o temperaturze ok. 85-90 ºC. Dodatkowo, aby uzyskać lepsze efekty można łączyć ją np. z imbirem lub cynamonem.

Zdecydowanie mniej popularną, a nawet egzotyczną dla nas rośliną jest Gurmar (Gymnema Sylvestre), który jest często stosowany w tradycyjnej medycynie indyjskiej. Już sama nazwa “gurmar”, co w języku hindi oznacza “niszczyciela cukru”, wyraźnie wskazuje na jego prozdrowotne właściwości. Dlatego też warto spróbować jego liści, które mogą być spożywane bezpośrednio lub w postaci naparu.

Wszystkie wyżej wymienione zioła oraz wiele innych mogą okazać się pomocne w walce z nieprawidłowym poziomem cukru oraz zapobieganiu cukrzycy. Musimy jednak pamiętać o tym, aby stosować je systematycznie i zaopatrywać się jedynie w tzw. standaryzowane wyciągi, które gwarantują obecność substancji czynnych. Warto również przed ich zastosowaniem skonsultować się z lekarzem, tak aby nie wpływały one w negatywny sposób na dotychczas stosowaną terapię.

Źródła:

Atkinson MA, Eisenbarth GS, Michels AW Type 1 diabetes, Lancet, 2014, 383, 9911

Braakhuis AJ, Donaldson CI, Lim JC, Donaldson PJ Nutritional Strategies to Prevent Lens Cataract: Current Status and Future Strategies, Nutrients, 2019, 11, 5

Mayer G.J., Saum K.O., Uehleke B., Zioła ojców Benedyktynów. Mieszanki i leczenie. Warszawa 2004

Wasilewska G., Polskie zioła lecznicze i uzdrawiające, Warszawa 2017.

You Y., Liang C., Han X., Guo J., Ren C. , Liu G. i wsp. Mulberry anthocyanins, cyanidin 3-glucoside and cyanidin 3-rutinoside, increase the quantity of mitochondria during brown adipogenesis, Journal of Functional Foods 2017, 36: 348–356

Yukun J., Xueqian ., Xiang J., Fansheng K., Shumei W., Chunyan Y. Antidiabetic effects of Morus alba fruit polysaccharides on high-fat dietand streptozotocin-induced type 2 diabetes in rats. Journal of Ethnopharmacology 2017, 199: 119–127

Zhang Y., Chunjiu R., Guobing L., Weizheng C., Zhimei M., Huiju G.,Yanwen W. Purification, characterization and anti-diabetic activity of a polysaccharide from mulberry leaf. Regulatory Toxicology and Pharmacology 2014, 70: 687–695