Ornityna – czym jest i jak wpływa na organizm?

dr n. farm. Paulina Znajdek-Awiżeń

Ornityna – co to?

L-ornityna to związek organiczny, należący do niebiałkowych aminokwasów zasadowych. W jej budowie występują dwie grupy aminowe. Ornityna jest niezbędna w ustroju do przebiegu cyklu mocznikowego, zwanego także ornitynowym. Syntetyzowana jest przez organizm w wątrobie z innego aminokwasu – argininy. W normalnych warunkach proces ten w pełni zaspokaja zapotrzebowanie ustroju na ornitynę. Istnieją jednak dolegliwości, które mogą podnosić ryzyko jej niedoboru,  w tym np. niektóre schorzenia przewlekłe.  

Cykl mocznikowy czyli rola ornityny w ustroju

Jak już wspomniano wcześniej, ornityna bierze udział w cyklu ornitynowym, czyli mocznikowym cyklu Krebsa, który zachodzi w wątrobie. W jego przebiegu ornityna wiąże się z cząsteczką fosforanu karbamoilu (powstaje z amoniaku oraz dwutlenku węgla). W wyniku tego procesu ornityna ulega przekształceniu do cytruliny. Ta z kolei przekształcana jest do argininy, z której finalnie produkowana jest i włączana do kolejnego cyklu ornityna oraz produkt uboczny cyklu, jakim jest mocznik. Ten ostatni wraz z krwią transportowany jest do nerek, a następnie ulega wydaleniu wraz z moczem. W związku z tym, w uproszczeniu, głównym zadaniem ornityny jest usuwanie z ustroju amoniaku, którego zbyt wysoki poziom jest niebezpieczny dla zdrowia.   

Suplementacja ornityny – stan badań

Suplementacja ornityną może być zatem wskazana w niektórych dolegliwościach, charakteryzujących się nadmiernym gromadzeniem amoniaku w organizmie. Przykładem jest encefalopatia wątrobowa. U osób cierpiących na to schorzenie, w wyniku podawania ornityny, stwierdzano zmniejszenie stężenia amoniaku w surowicy. Wprawdzie w większości przeprowadzonych badań stosowano wlewy, wydaje się jednak, że dotyczy to również suplementów doustnych w odpowiednio wysokich dawkach. U chorych na encefalopatię zaobserwowano m.in. zmniejszenie przewlekłego zmęczenia. Pozytywne efekty stosowania ornityny odnotowano także u osób ze złym samopoczuciem, które było następstwem spożywania alkoholu.  

W latach 80. XX wieku wielu sportowców zaczęło sięgać po ornitynę jako środek potencjalnie sprzyjający osiąganiu lepszych wyników sportowych. Niektóre badania naukowe potwierdziły słuszność tych działań. W jednym z doniesień wykazano, że ornityna w połączeniu z argininą wpływa na zwiększenie beztłuszczowej masy ciała i poprawia ogólną wydolność organizmu u ciężarowców. Obecnie także można zauważyć wzmożone zainteresowanie preparatami ornityny wśród sportowców. Uznaje się, że sprzyja ona budowaniu masy mięśniowej, a także pobudza produkcję hormonu wzrostu.

Badanie przeprowadzone w 2008 roku wykazało, że osoby, które suplementowały 2 gramy ornityny na 6 dni przed testem wysiłkowym prowadzonym na ergometrze rowerowym, odczuwali w trakcie badania mniejsze zmęczenie w porównaniu z grupą placebo. Naukowcy zauważyli również szybszy spadek stężenia amoniaku w surowicy u osób, które zażywały ornitynę.

Inne badanie przeprowadzone w 2010 roku potwierdziło te obserwacje. Ponownie wykazano, że osoby, które przyjmowały chlorowodorek ornityny przed wyczerpującym testem na ergometrze rowerowym, zwiększyły zdolność do usuwania z ustroju amoniaku zarówno podczas, jak i po wysiłku.

Co ciekawe, badania prowadzone na zwierzętach sugerują, że stosowanie ornityny może redukować stres w wyniku obniżania poziomu kortyzolu. Potrzeba jednak badań klinicznych, które potwierdzałyby taki sposób działania u ludzi.

Bezpieczeństwo stosowania ornityny

Zanim sięgnie się po suplementy z ornityną, warto skonsultować się z lekarzem. Zasadniczo są one bezpieczne, pod warunkiem, że stosuje się je zgodnie z zaleceniami i w rekomendowanych dawkach. Główne wskazania do stosowania to: encefalopatia wątrobowa, przewlekłe stany zapalne wątroby (stłuszczenie, marskość) oraz zaburzenia funkcji tego organu, spowodowane m.in. działaniem leków, alkoholu lub innych czynników, w tym substancji toksycznych lub wirusów. Za bezpieczną dla zdrowia dawkę ornityny uznaje się od 2 do 5 gramów dziennie. W przypadku sportowców wskazane je przyjmowanie jej w ilości 2 gramów na 45-60 minut przed ćwiczeniami, co ogranicza gromadzenie się w organizmie amoniaku podczas wysiłku.

Na rynku dostępne są różne preparaty ornityny, głównie w postaci chlorowodorku lub asparginianu. W niektórych przypadkach, zwłaszcza podczas przyjmowania zbyt dużych dawek, mogą wystąpić działania niepożądane. Do najczęściej obserwowanych należą dolegliwości gastryczne, w tym bóle brzucha, mdłości oraz biegunka. Zbyt wysokie dawki ornityny mogą ponadto negatywnie wpływać na jakość snu i powodować niepokój.

Suplementy ornityny przeciwwskazane są w okresie ciąży oraz podczas laktacji.

Bibliografia:

1. Sugino, T., Shirai, T., Kajimoto, Y. i wsp. L-ornithine supplementation attenuates physical fatigue in healthy volunteers by modulating lipid and amino acid metabolism. Nutrition research, 2008;28(11):738-743.
2. Demura, S., Yamada, T., Yamaji, S. i wsp.The effect of L-ornithine hydrochloride ingestion on performance during incremental exhaustive ergometer bicycle exercise and ammonia metabolism during and after exercise. European journal of clinical nutrition 2010;64(10):1166.
3. https://examine.com/supplements/ornithine/